Neptun
Neptun – ósma i ostatnia planeta Układu Słonecznego. Jej jasność nie przekracza 7,6m. Posiada 13 odkrytych księżyców, spośród których największy jest Tryton. Nazwa tej planety pochodzi od rzymskiego boga – władcy mórz – Neptuna. Zalicza się do planet gazowych, zwanych gazowymi olbrzymami. Jego symbolem jest trójząb – broń Posejdona – odpowiednika Neptuna w mitologii greckiej.
Neptun został odkryty w 1846 roku, po wcześniejszym matematycznym wyliczeniu jego przypuszczalnej pozycji. Od dłuższego już bowiem czasu ówcześni astronomowie obserwując Urana, zauważyli, że jego faktyczna pozycja na niebie różni się nieco od tej, jaką przewidywały obliczenia. Wysnuli zatem wniosek, że te odchylenia powoduje grawitacja nieznanej jeszcze planety.
Do dziś trwa spór, kto powinien zostać uznany za odkrywcę Neptuna. John Couch Adams czy Urbain Le Verrier (jego obliczenia były znacznie dokładniejsze) – obaj wyznaczyli matematycznie pozycję na niebie, gdzie należy szukać nowej planety. Wreszcie może należy uznać za odkrywcę Johanna Gottfrieda Galle, który na zlecenie Le Verriera wraz ze swym asystentem Heinrichem Louisem d'Arrest w Obserwatorium Berlińskim dostrzegł Neptuna 23 września 1846 roku. Pozycja planety bardzo nieznacznie różniła się od tej, którą obliczył Le Verrier.
Później okazało się, że Neptuna widziało wcześniej wielu innych obserwatorów, żaden z nich jednak nie wiedział, że ma do czynienia z nową planetą.
Wkrótce po odkryciu Neptuna pojawił się kolejny problem związany z nazwą. Niektórzy chcieli nazwać ją Oceanus, inni Janus a jeszcze inni na cześć osoby, która przewidziała jej położenie. Le Verrier wolał jednak, aby nazwa wywodziła się z mitologii. Neptun był rzymskim bogiem wód.
Neptun jest najdalej od Słońca krążącą gazową planetą w Układzie Słonecznym.
Orbita jego ma prawie kołowy kształt – jej mimośród wynosi 0,0113. Peryhelium na
orbicie Neptuna znajduje się w odległości 29,709 AU, aphelium zaś 30,385 AU od
Słońca. Płaszczyzna jego orbity nachylona jest do ekliptyki pod kątem zaledwie
1,769°. Na jeden obieg wokół Słońca Neptun potrzebuje ok. 165 lat. Neptun jest
od 24 sierpnia 2006 ostatnią planetą Układu Słonecznego
Porównanie Ziemi i Neptuna w skali 1:1
Neptun nie może być obserwowany gołym okiem. Dopiero przy użyciu teleskopu
ukazuje się jako niebieskawa tarcza, całkiem podobnie jak Uran. Za ten
błękitnawy odcień odpowiedzialny jest metan, znajdujący się w atmosferze tej
planety. Średnica Neptuna to 49.248 km; jest on zatem czwartą pod względem
wielkości planetą Układu Słonecznego. Z powodu
dużego oddalenia od Słońca Neptun
otrzymuje bardzo mało ciepła. Temperatura zewnętrznych warstw atmosfery wynosi
tylko –218°C (55 K). Jak się wydaje, wewnątrz planety jest jakieś źródło ciepła,
które może być pozostałością po okresie tworzenia się Neptuna. W jego gęstej
atmosferze wieją najsilniejsze w całym Systemie Słonecznym wiatry, których
prędkość dochodzi do 2500 km/h. Jest to wynik niewielkiej ilości energii
docierającej do Neptuna ze Słońca, co skutkuje małą ilością turbulencji w
atmosferze i pozwala uzyskiwać tak wysokie prędkości wiatru. Na zdjęciach
przekazanych przez sondę kosmiczną Voyager 2 z 1989 roku można dostrzec
charakterystyczny ciemny twór w atmosferze - nazwany analogicznie do Wielkiej
Czerwonej Plamy na Jowiszu – Wielką Ciemną Plamą. Jest ona najprawdopodobniej
ogromnym wirem atmosferycznym.
Wielka Ciemna Plama, widziana przez Voyager 2
Okres rotacji Neptuna wokół własnej osi wynosi 16 h 6 min 36 s. Oś obrotowa
nachylona jest do jego orbity pod kątem 28,32°.
Wewnętrzna budowa Neptuna przypomina bardzo budowę Urana. Skaliste jądro otacza
warstwa lodu wodnego, amoniaku i metanu, pokrytego warstwą cząsteczkowego
wodoru. Ponad którymi znajduje się bardzo gęsta i gruba atmosfera. Te warstwy są
– jak się wydaje – wyraźnie od siebie oddzielone, całkiem inaczej jak w
przypadku Jowisza i Saturna. Średnia gęstość Neptuna jest największa spośród
planet olbrzymów i wynosi 1,638 g/cm 3. Z tego powodu Neptun, mimo mniejszej
średnicy jest cięższy od Urana. Planeta posiada pole magnetyczne, którego
bieguny nie pokrywają się jednak z osią obrotu planety i nachylone są do niej
pod kątem 47°. Magnetyzm Neptuna jest mniej więcej dwa razy słabszy od Uran.
Podobnie jak Saturn, Uran i Jowisz również Neptun posiada system pierścieni. Są one jednak stosunkowo słabo rozwinięte, daleko im pod względem atrakcyjności do tych, które posiada Saturn. Wykazują one jednak dość skomplikowaną strukturę. Być może na ich wygląd mają wpływ małe satelity krążące w ich pobliżu i oddziałujące na nie grawitacyjnie. Pierścienie Neptuna są niekompletne – nie tworzą zamkniętego okręgu, są kolistymi łukami. Najbardziej zewnętrzny z nich, nazywany „pierścieniem Adamsa”, składa się z trzech takich łuków, które ochrzczono „Wolność”, Równość” i „Braterstwo”. Istnienie takich łuków ciężko wyjaśnić, gdyż materia tworząca je powinna się już dawno rozłożyć na całej orbicie wokół Neptuna. Prawdopodobnie odpowiedzialna jest za to Galatea, której przyciąganie grawitacyjne burzy strukturę pierścieni.
Dalsze pierścienie odkryły kamery Voyagera 2. Dodatkowo oprócz słabego pierścienia Adamsa znajdującego się 63.000 km od Neptuna, mamy jeszcze „pierścień Leverriera (w odległości 53.000 km), „prerścień Gallego (nieco szerszy w odl. 42.000 km). Zewnętrzne dodatkowe małe składniki pierścienia Le Verriera nazywa się Lassell i Argo.
2.jpg)
Tryton
Neptun posiada 13 znanych naturalnych satelitów (zob. Lista księżyców Neptuna). Największym z nich był odkryty przez Williama Lassella Tryton. Odkrycia tego Lassell dokonał 17 dni po odkryciu Neptuna. Tryton porusza się wokół planety centralnej w kierunku wstecznym niż jej ruch obrotowy. Inny z księżyców Neptuna – Nereida ma jedną z najbardziej ekscentrycznych orbit wśród wszystkich księżyców w Układzie Słonecznym.
W okresie od czerwca do września 1989 roku sonda kosmiczna Voyager 2 odkryła kolejne naturalne satelity Neptuna. Są to już dużo mniejsze obiekty, charakteryzujące się nieregularnym kształtem. Są to Proteusz oraz Najada, Talassa, Despoina, Galatea i Larissa które orbitują wewnątrz pierścieni Neptuna. Dalsze maleńkie, nieregularne księżyce zostały odkryte w latach 2002 – 2003. Cztery księżyce czekają jeszcze na potwierdzienie, że rzeczywiście są prawdziwe.
Misje badawcze
Odbyte misje badawcze:
pierwsza i zarazem jedyna Voyager 2 w 1989 r.
